xosotin chelseathông tin chuyển nhượngcâu lạc bộ bóng đá arsenalbóng đá atalantabundesligacầu thủ haalandUEFAevertonxosofutebol ao vivofutemaxmulticanaisonbethttps://bsport.fithttps://onbet88.ooohttps://i9bet.bizhttps://hi88.ooohttps://okvip.athttps://f8bet.athttps://fb88.cashhttps://vn88.cashhttps://shbet.atbóng đá world cupbóng đá inter milantin juventusbenzemala ligaclb leicester cityMUman citymessi lionelsalahnapolineymarpsgronaldoserie atottenhamvalenciaAS ROMALeverkusenac milanmbappenapolinewcastleaston villaliverpoolfa cupreal madridpremier leagueAjaxbao bong da247EPLbarcelonabournemouthaff cupasean footballbên lề sân cỏbáo bóng đá mớibóng đá cúp thế giớitin bóng đá ViệtUEFAbáo bóng đá việt namHuyền thoại bóng đágiải ngoại hạng anhSeagametap chi bong da the gioitin bong da lutrận đấu hôm nayviệt nam bóng đátin nong bong daBóng đá nữthể thao 7m24h bóng đábóng đá hôm naythe thao ngoai hang anhtin nhanh bóng đáphòng thay đồ bóng đábóng đá phủikèo nhà cái onbetbóng đá lu 2thông tin phòng thay đồthe thao vuaapp đánh lô đềdudoanxosoxổ số giải đặc biệthôm nay xổ sốkèo đẹp hôm nayketquaxosokq xskqxsmnsoi cầu ba miềnsoi cau thong kesxkt hôm naythế giới xổ sốxổ số 24hxo.soxoso3mienxo so ba mienxoso dac bietxosodientoanxổ số dự đoánvé số chiều xổxoso ket quaxosokienthietxoso kq hôm nayxoso ktxổ số megaxổ số mới nhất hôm nayxoso truc tiepxoso ViệtSX3MIENxs dự đoánxs mien bac hom nayxs miên namxsmientrungxsmn thu 7con số may mắn hôm nayKQXS 3 miền Bắc Trung Nam Nhanhdự đoán xổ số 3 miềndò vé sốdu doan xo so hom nayket qua xo xoket qua xo so.vntrúng thưởng xo sokq xoso trực tiếpket qua xskqxs 247số miền nams0x0 mienbacxosobamien hôm naysố đẹp hôm naysố đẹp trực tuyếnnuôi số đẹpxo so hom quaxoso ketquaxstruc tiep hom nayxổ số kiến thiết trực tiếpxổ số kq hôm nayso xo kq trực tuyenkết quả xổ số miền bắc trực tiếpxo so miền namxổ số miền nam trực tiếptrực tiếp xổ số hôm nayket wa xsKQ XOSOxoso onlinexo so truc tiep hom nayxsttso mien bac trong ngàyKQXS3Msố so mien bacdu doan xo so onlinedu doan cau loxổ số kenokqxs vnKQXOSOKQXS hôm naytrực tiếp kết quả xổ số ba miềncap lo dep nhat hom naysoi cầu chuẩn hôm nayso ket qua xo soXem kết quả xổ số nhanh nhấtSX3MIENXSMB chủ nhậtKQXSMNkết quả mở giải trực tuyếnGiờ vàng chốt số OnlineĐánh Đề Con Gìdò số miền namdò vé số hôm nayso mo so debach thủ lô đẹp nhất hôm naycầu đề hôm naykết quả xổ số kiến thiết toàn quốccau dep 88xsmb rong bach kimket qua xs 2023dự đoán xổ số hàng ngàyBạch thủ đề miền BắcSoi Cầu MB thần tàisoi cau vip 247soi cầu tốtsoi cầu miễn phísoi cau mb vipxsmb hom nayxs vietlottxsmn hôm naycầu lô đẹpthống kê lô kép xổ số miền Bắcquay thử xsmnxổ số thần tàiQuay thử XSMTxổ số chiều nayxo so mien nam hom nayweb đánh lô đề trực tuyến uy tínKQXS hôm nayxsmb ngày hôm nayXSMT chủ nhậtxổ số Power 6/55KQXS A trúng roycao thủ chốt sốbảng xổ số đặc biệtsoi cầu 247 vipsoi cầu wap 666Soi cầu miễn phí 888 VIPSoi Cau Chuan MBđộc thủ desố miền bắcthần tài cho sốKết quả xổ số thần tàiXem trực tiếp xổ sốXIN SỐ THẦN TÀI THỔ ĐỊACầu lô số đẹplô đẹp vip 24hsoi cầu miễn phí 888xổ số kiến thiết chiều nayXSMN thứ 7 hàng tuầnKết quả Xổ số Hồ Chí Minhnhà cái xổ số Việt NamXổ Số Đại PhátXổ số mới nhất Hôm Nayso xo mb hom nayxxmb88quay thu mbXo so Minh ChinhXS Minh Ngọc trực tiếp hôm nayXSMN 88XSTDxs than taixổ số UY TIN NHẤTxs vietlott 88SOI CẦU SIÊU CHUẨNSoiCauVietlô đẹp hôm nay vipket qua so xo hom naykqxsmb 30 ngàydự đoán xổ số 3 miềnSoi cầu 3 càng chuẩn xácbạch thủ lônuoi lo chuanbắt lô chuẩn theo ngàykq xo-solô 3 càngnuôi lô đề siêu vipcầu Lô Xiên XSMBđề về bao nhiêuSoi cầu x3xổ số kiến thiết ngày hôm nayquay thử xsmttruc tiep kết quả sxmntrực tiếp miền bắckết quả xổ số chấm vnbảng xs đặc biệt năm 2023soi cau xsmbxổ số hà nội hôm naysxmtxsmt hôm nayxs truc tiep mbketqua xo so onlinekqxs onlinexo số hôm nayXS3MTin xs hôm nayxsmn thu2XSMN hom nayxổ số miền bắc trực tiếp hôm naySO XOxsmbsxmn hôm nay188betlink188 xo sosoi cầu vip 88lô tô việtsoi lô việtXS247xs ba miềnchốt lô đẹp nhất hôm naychốt số xsmbCHƠI LÔ TÔsoi cau mn hom naychốt lô chuẩndu doan sxmtdự đoán xổ số onlinerồng bạch kim chốt 3 càng miễn phí hôm naythống kê lô gan miền bắcdàn đề lôCầu Kèo Đặc Biệtchốt cầu may mắnkết quả xổ số miền bắc hômSoi cầu vàng 777thẻ bài onlinedu doan mn 888soi cầu miền nam vipsoi cầu mt vipdàn de hôm nay7 cao thủ chốt sốsoi cau mien phi 7777 cao thủ chốt số nức tiếng3 càng miền bắcrồng bạch kim 777dàn de bất bạion newsddxsmn188betw88w88789bettf88sin88suvipsunwintf88five8812betsv88vn88Top 10 nhà cái uy tínsky88iwinlucky88nhacaisin88oxbetm88vn88w88789betiwinf8betrio66rio66lucky88oxbetvn88188bet789betMay-88five88one88sin88bk88xbetoxbetMU88188BETSV88RIO66ONBET88188betM88M88SV88Jun-68Jun-88one88iwinv9betw388OXBETw388w388onbetonbetonbetonbet88onbet88onbet88onbet88onbetonbetonbetonbetqh88mu88Nhà cái uy tínpog79vp777vp777vipbetvipbetuk88uk88typhu88typhu88tk88tk88sm66sm66me88me888live8live8livesm66me88win798livesm66me88win79pog79pog79vp777vp777uk88uk88tk88tk88luck8luck8kingbet86kingbet86k188k188hr99hr99123b8xbetvnvipbetsv66zbettaisunwin-vntyphu88vn138vwinvwinvi68ee881xbetrio66zbetvn138i9betvipfi88clubcf68onbet88ee88typhu88onbetonbetkhuyenmai12bet-moblie12betmoblietaimienphi247vi68clupcf68clupvipbeti9betqh88onb123onbefsoi cầunổ hũbắn cáđá gàđá gàgame bàicasinosoi cầuxóc đĩagame bàigiải mã giấc mơbầu cuaslot gamecasinonổ hủdàn đềBắn cácasinodàn đềnổ hũtài xỉuslot gamecasinobắn cáđá gàgame bàithể thaogame bàisoi cầukqsssoi cầucờ tướngbắn cágame bàixóc đĩaAG百家乐AG百家乐AG真人AG真人爱游戏华体会华体会im体育kok体育开云体育开云体育开云体育乐鱼体育乐鱼体育欧宝体育ob体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育开云体育开云体育棋牌棋牌沙巴体育买球平台新葡京娱乐开云体育mu88qh88
×


أيُّهُما يكون أولًا في الجنين، العظم أم اللحم (العضلات)؟

72389_587724044722787_8608918029219197790_n



أيُّهُما يكون أولًا في الجنين، العظم أم اللحم (العضلات)؟

كان سؤالنا البارحة: أيُّهُما يكون أولًا في الجنين، العظم أم اللحم؟
هذا المقال قسمين، قسم لغير المختصين، والقسم الثاني للمختصين

#بدايةً دعونا نتأمّل قوله تعالى: {ﻓَﺨَﻠَﻘْﻨَﺎ ﺍﻟْﻤُﻀْﻐَﺔَ ﻋِﻈَﺎﻣًﺎ ﻓَﻜَﺴَﻮْﻧَﺎ ﺍﻟْﻌِﻈَﺎﻡَ ﻟَﺤْﻤًﺎ} (المؤمنون: 14)

نأتي إلى إعراب الفاء، فنلاحظ أنها حرف عطف يفيد الترتيب مع التعقيب (https://goo.gl/SNRDnB)

وقبل الإجابة عن سؤالنا، لا بد أن نأخذ فكرة عن معنى كلمة (#مضغة)، خاصةً أنّه عند التحدث عن الإعجاز العلمي في خلق الجنين في القرآن،كثيرًا ما نسمع هذه العبارة فيقول قائل: هل شاهدت جنينًا يُجهض قبل اكتمال نموّه فينزل هيكلًا عظميًّا؟
لذلك وَجبَ الإشارة إلى معنى كلمة (#المضغة) في اللغة العربية، حيث ذكر الفيروزآبادي: “المُضْغَةُ، بالضمِ: قِطْعَةُ لَحْمٍ وغيرِه” (القاموس المحيط، باب الغين، فصل الميم، ص 788).

ووصفُها قرآنيًّا بالمُضغة دلالةٌ على أنها ليّنة قابلة للمضغ لم تتصلّب بعد، وتبيانٌ لما سيأتي بعدها، ودلالة على أنها مزيج من الخلايا المختلفة التي سينشأ عنها باقي أنسجة الجسم من عظام وأعصاب ولحم وغيره، فلم تُوصف بأنها قطعة لحم؛ لأنّ اللحم يعني النسيج العضلي فقط، وهذا ما سنُبيِّنه لاحِقاً.
(https://goo.gl/OYEhBC)
ويبدأ طورها من اليوم (24) أو (26) من حياة الجنين، وتستمر حتى الأسبوع السادس
(https://goo.gl/rqi3xX)
ـــــــــــ

{ﻓَﺨَﻠَﻘْﻨَﺎ ﺍﻟْﻤُﻀْﻐَﺔَ ﻋِﻈَﺎﻣًﺎ}
إنّ تكون وتمايز #الأنسجة العظمية يسبق الأنسجة العضلية التي ستحيط بالعظام في مرحلة لاحقة؛ أي أنّ العظام تتكوّن أولًا، ثم تُغطِّيها العضلات الهيكيلية أي اللحم.

والآن نبدأ بتوضيح هذه النقطة علميًّا:

1. نقلًا عن الموقع #الطبي الشهير medscape الذي يقول حرفيًّا
“أنسجة الهيكل العظمي هي أول الأنسجة الرئيسية التي تظهر بوضوح في عملية التمايز في تطور الأطراف العلوية”
“The tissues of the skeletal system are the first major tissues to show overt differentiation in the developing upper limb”
(https://goo.gl/vewUZ3)
ـــــــــــ
2. إذ يبدأ تكوّن #الغضاريف بعد (5.5) أسابيع من عمر الجنين
Cartilage formation begins by 5½ weeks
(https://goo.gl/9mn7QJ)
Moore and Persaud, 2003. P382
(https://goo.gl/cQzoue)
ـــــــــــ
3. وبحلول #الأسبوع (5.5)، يبدأ تكوُّن عظام اليد، بما في ذلك الإبهام والأصابع والمعصم
By 5½ weeks… begin forming the bones in the hand including the thumb and fingers. Wrist formation is also underway.
(https://goo.gl/OM3bFd)
Moore and Persaud, 2003. P86.
(https://goo.gl/hvLOec)
ـــــــــــ
4. وفي الأسبوع (6)، يحدث تمايز الذراعين والرجلين بسرعة، لكنّ #الأطراف العُلُوية تتطوّر أسرع من السفلية، وتَكَوِّن الغضاريف للعظام مستقبلاً
The differentiation of the arms and legs progresses rapidly, whereby the upper extremities are always somewhat further developed than the lower ones.
The chondrogenesis of the future bones…
(https://goo.gl/11gdeZ)
ـــــــــــ
5. فبعد (6.5) أسابيع، يتمايز المرفقان ويبدأ #الجنينبتحريك كلتا يديه، وتبدأ اﻷصابع بالانفصال بعضِها عن بعض بشكل أثلام بينها، ويظهر أيضًا كلٌّ من لوحة القدم والكاحل، في حينٍ تبدأ أصابع القدم وعظام مشط القدم بالتكوُّن في الأقدام.
6. تكون المفاصل قيد التطور، وتبدأ الألياف العضلية الأولية بالتشكُّل دلالة على نموّ عضلات الجنين.
By 6½ weeks, the elbows are distinct and the embryo begins moving both hands. The fingers are also starting to separate as evidenced by the appearance of notching between the digital rays.
The foot plate and ankle also emerge while toes and metatarsal bones begin to form in the feet.
Joint development is underway and the onset of primary muscle fiber formation indicates the embryo’s muscles are growing.
(https://goo.gl/XLGQqR)
(https://goo.gl/J87od8)
(https://goo.gl/FPS14m)
ـــــــــــ
7. ولكنّ البعض اعترض، فقال: لا يمكن أن تُعدّ الغضاريفُ عظامًا!
وبما أنّ #القرآن_الكريم نزل بلسانٍ عربي مبين، سنعود الآن إلى معاجم اللغة العربية، لنرى ما كانت تعنيه كلمة غضروف عند العرب، والمفاجأة:
الغضروف: كل عظم لين في أي موضع كان. (المعجم الوسيط)
الغُضْرُوْفُ: كلُّ عَظْم رَخْصٍ (لين). (المحيط في اللغة)
الغُضْرُوف: كلُّ عَظم رَخْص ليّن في أَيّ موضع كان. (لسان العرب)
(https://goo.gl/d3nnLb)
ـــــــــــ
8. والآن، ما معنى كلمة لحم؟
من المعروف أنّك عندما تذهب إلى الجزّار لشراء اللحم، فإنّ ما يقطعه لك هو العضلات، ولنتأكّد أكثرَ استعنّا بمعاجم اللغة #العربية، وأتت المفاجأة أيضًا:
اللَّحْمُ من الجسم: الجزء العضلي الرَّخو بين الجلد والعظم!
(https://goo.gl/3voPcr)
وعند بحثنا عن معنى كلمة “عضلة”:
عَضَلَة: جمع عَضَلات وعَضَل: (التشريح) كلُّ عُضوٍ لحميٍّ يتألَّف من الألياف، يُمكِن أنْ يُسبِّبَ انقباضُه وارتخاؤه حركةً في الجسم.
(https://goo.gl/qmQU3u)
ـــــــــــ
#نستنتج مما سبق -وبسهولة وبوضوح- أنّ العظام تتشكل قبل العضلات!

إلى هنا ينتهى ردُّنا بالنسبة لغير المُختصِّين.

ـــــــــــــــــــــــــــــ

أما لأهل #الاختصاص ولمن أراد التوسع أكثر:

مع كل دورة مبيضية، بويضة واحدة فقط تنجح في النمو، لتبدأ رحلتها في الهجرة من المبيض إلى قناة فالوب، ومن ثَمَّ إلى الرحم، وهناك يحدث الإخصاب، حيث تلتقي النطفة مع البويضة.
ومن أهمّ نتائج الإخصاب بداية التفلُّج، وهو عملية الانقسام، حيث تمرُّ البويضة المُخصَّبة بسلسلة من الانقسامات المُتكرِّرة.
وببلوغ الجنين عُمُرَ (3) أسابيع، تتكوُّن الطبقات الجرثومية الثلاثة (الأديم الظاهر، والأديم المُتوسِّط، والأديم الباطن)، وهذه الطبقات سوف تكوُّن كلَّ الأنسجة والأعضاء للجنين.

1- #المرحلة الجنينية (embryonic period)، وهي التي تبدأ من الأسبوع (3) إلى الأسبوع (8) من النمو الجنيني، وتعطي فيها كلُّ طبقة من الطبقات الجرثومية الثلاثة الأنسجةَ والأعضاءَ التي تكوُّنها؛ وكنتيجة لتكوُّن الأعضاء تنشأ معظم صفات شكل الجسم.

2- فأهمُّ ما يُعطيه الأديمُ المُتوسِّط هو الأديم المُتوسِّط المجاور للمحور (paraxial) الذي يُكوِّن الجُسَيْدات التي تُعطي بدورها: البَضْعَةَ العَظْمِيَّةَ (sclerotome) التي تُكوِّن الغضروف والعظام، والبَضْعَةَ العَضَلِيَّةَ (myotome) التي تُكوِّن العضلات، وعلى هذا المحور يدور مقالنا..

كما يُعطي #الصفيحة المُتوسِّطة (intermediate plate)، والصفيحة الجانبية (lateral plate).

T.W. Sadler , Langman’s Medical Embryology , 12th Ed , Lippincott Williams & Wilkins, New York ,2012 , P 41-42 , P 84-85
ـــــــــــ
3- إذ ﺗﺒﺪﺃ #ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺍﻟﺠﻬﺎﺯ ﺍﻟﻌﻈﻤﻲ ﻭﺍﻟﻌﻀﻠﻲ ﻋﻨﺪ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺍﻟﻘُﺮﺩﻭﺩ (notochord) ﻭﺍﻷﻧﺒﻮﺏ ﺍﻟﻌﺼﺒﻲ (neural tube) ﻓﻲ ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (3) ﻣﻦ ﻋُﻤُﺮِ ﺍﻟﺠﻨﻴﻦ، ﺣﻴﺚ ﺗﺒﺪﺃ ﻄﺒﻘﺔ الأَديمُ المُتَوَسِّط (mesoderm) ﺍﻟﺠﺎﻧﺒﻴﺔ ﻟﻬﺬﻩ ﺍﻟﺘﺮﺍﻛﻴﺐ ﺑﺎﻟﺘﻜﺎﺛﻒ لِتُكوِّن ﻋﻤﻮﺩَﻳﻦ ﻃﻮيلَين ﻣﻦ طﺒﻘﺔ الأَديم المُتَوَسِّط المُجَاوِر للمِحْوَر (paraxial mesoderm).

ﻣﻊ ﻧﻬﺎﻳﺔ ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (3)، ﺗﺒﺪﺃ ﻫﺬﻩ ﺍﻷﻋﻤﺪﺓ ﺍﻟﺠﺎﻧﺒﻴﺔ ﺑﺎلانقسام إلى ﻛُﺘَﻞٍ ﻣﻦ ﺍﻷﺩﻳﻢ ﺍﻟﻤُﺘﻮﺳِّﻂ ﺗُﻌﺮَﻑ ﺑﺎﻟﺠُﺴﻴْﺪﺍﺕ (somites). ﺗﻜﻮﻥ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﺠُﺴﻴﺪﺍﺕ ﻋﻠﻰ ﺷﻜﻞ ﺑﺮﻭﺯﺍﺕ ﺷﺒﻴﻬﺔ ﺑﺎﻟﺨﺮﺯ ﻋﻠﻰ ﻃﻮﻝ ﺍﻟﺴﻄﺢ ﺍﻟﺠﺎﻧﺒﻲ ﺍﻟﻈﻬﺮﻱ ﻟﻠﺠﻨﻴﻦ.

ﻛﻞ ﺟُﺴﻴْﺪﺓ ﺗﺒﺪﺃ ﺑﺎﻟﺘﻤﺎﻳﺰ إلى ﺟﺰﺃﻳﻦ:
1. ﺍﻟﺠﺰﺀُ ﺍﻟﺒﻄْﻨِﻲُّ الإﻧْﺴِﻲّ ﻳُﻌﻄﻲ ﺍﻟﺒَﻀْﻌَﺔ ﺍﻟﻌَﻈْﻤِﻴَّﺔ (sclerotome).
2. ﺍﻟﺠﺰﺀُ ﺍﻟﻈﻬﺮﻱ ﺍﻟﺠﺎﻧﺒﻲ ﻳُﻌﻄﻲ ﺍﻟﺒَﻀْﻌَﺔُ ﺍﻟﻌَﻀَﻠِﻴَّﺔُ ﺍﻟﺠِﻠْﺪِﻳَّﺔ (dermomyotome).

ﺍﻟﺨﻼﻳﺎ ﻣﻦ ﺍﻟﺒﻀْﻌَﺔ ﺍﻟﻌَﻀَﻠِﻴَّﺔ (myotonme) ﺳﺘُﻜﻮِّﻥ ﺍﻟﺨﻼﻳﺎ ﺍﻟﻤُﻨﺘِﺠﺔ ﻟﻠﺨﻼﻳﺎ ﺍﻟﻌﻀﻠﻴﺔ، أو ﻣﺎ ﻳُﺴﻤَّﻰ بالأﺭﻭﻣَﺔٌ الﻋَﻀَﻠِﻴَّﺔ (myoblast).
Keith L. Moore, THE DEVELOPING HUMAN CLINICALLY ORIENTED EMBRYOLOGY ,10th Ed ,Elsevier’s Health Science, New York , 2016, P337
(https://goo.gl/1jS4It)
ـــــــــــ
4- #ﺗﻤﺎﻳﺰ_ﺍﻷﻧﺴﺠﺔ_ﺍﻟﻌﻈﻤﻴﺔ:
بنهاية ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (4)، ﺗﺒﺪﺃ ﺍﻟﺒَﻀْﻌَﺔ ﺍﻟﻌَﻈْﻤِﻴَّﺔ ﺑﺎﻟﺘﻤﺎﻳﺰ إلى اللُحْمَة المُتَوَسِّطَة (mesenchyme) ﺍﻟﺘﻲ ﺗﻤﺘﻠﻚ ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺘﻤﺎﻳﺰ إلى ﻧﺴﻴﺞ ﻋﻈﻤﻲ.
ﺍﻟﻌﻈﻢ ﻳﻈﻬﺮ #أﻭلًا ﻋﻠﻰ ﺷﻜﻞ ﺗﻜﺪُّﺱ ﻣﻦ ﺧﻼﻳﺎ ﺍﻟﻠُّﺤْﻤَﺔ ﺍﻟﻤُﺘَﻮَﺳِّﻄَﺔ، ﻫﺬﺍ ﺍﻟﺘﻜﺪُّﺱ ﻫﻮ ﺇﻧﺬﺍﺭ ﺑﺒﺪﺍﻳﺔ ﺍﻟﻔﻌﺎﻟﻴﺔ ﺍﻟﺠﻴﻨﻴﺔ (selective gene activity) ﺍﻟﺘﻲ ﺗﺴﺒﻖ ﺍﻟﺘﻤﺎﻳﺰ، ثمّ يتمايز ﺍﻟﻨﺴﻴﺞ ﺍﻟﻌﻈﻤﻲ إلى ﻧﺴﻴﺠَﻴﻦ ﺃﻭﻟﻴَّﻴﻦ ﻫﻤﺎ ﺍﻟﻠُّﺤْﻤَﺔ ﺍﻟﻤُﺘَﻮَﺳِّﻄَﺔ ﻭﺍﻟﻐﻀﺮﻭﻑ.
T.W. Sadler , Langman’s Medical Embryology , 11th Ed , Lippincott Williams & Wilkins, New York ,2012 , P136
(https://goo.gl/yJnQlU)

ﻭﻟﻜﻲ ﺗﻜﻮﻥ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻌﻤﻠﻴﺔ ﻣﻔﻬﻮﻣﺔ أكثر، ﻓﺈﻧﻨﺎ ﺳﻨﺄﺧﺬ ﺍﻷطراف ﻣﺜﺎلًا ﻋﻠﻰ ﺫﻟﻚ:
فبنهاية ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (4)، تبدو ﺑﺮﺍﻋﻢ ﺍلأﻃﺮﺍﻑ على شكل ﺗﺠﻴُّﺐ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻦ ﺟﺪﺍﺭ ﺍﻟﺠﺴﻢ ﺍﻟﺒﻄﻨﻲ ﺍﻟﺠﺎﻧﺒﻲ.

ﺗَﺨَﻠُّﻖ ﺍﻷﻃﺮﺍﻑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻭﺍﻟﺴﻔﻠﻰ ﻳﻜﻮﻥ ﻣُﺘﺸﺎبِهًا ﻣﺎ ﻋﺪﺍ ﺍﻻﺧﺘﻼﻑ ﻓﻲ ﺍﻟﻮﻗﺖ، إذ إﻥّ ﺍﻷﻃﺮﺍﻑ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﺗﺴﺒﻖ ﺍﻟﺴﻔﻠﻰ ﺑﻴﻮﻣﻴﻦ.

ﻋﻨﺪﻣﺎ ﻳﺒﺪﺃ ﺍﻟﺸﻜﻞ ﺍﻟﺨﺎﺭﺟﻲ ﺑﺎﻟﻈﻬﻮر، ﺗﺘﻜﺪَّﺱ ﺧﻼﻳﺎ ﺍﻟﻠُّﺤْﻤَﺔ ﺍﻟﻤُﺘَﻮَﺳِّﻄَﺔ (mesenchyme)، وتبدأ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﺨﻼﻳﺎ ﺑﺎﻟﺘﻤﺎﻳﺰ ﻟﺘُﻜﻮِّﻥ ﺍﻟﺨﻼﻳﺎ ﺍﻟﻐﻀﺮﻭﻓﻴﺔ.
T.W. Sadler , Langman’s Medical Embryology , 11th Ed , Lippincott Williams & Wilkins, New York ,2012 , P150
ـــــــــــ
5- ﻭﺑﻨﻬﺎﻳﺔ ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (6)، ﻳﺘﺤﻮّﻝ ﻫﻴﻜﻞ ﺍﻷﻃﺮﺍﻑ ﺑﺸﻜﻞ ﻛﺎﻣﻞ إلى ﻧﺴﻴﺞ ﻏﻀﺮﻭﻓﻲ، ﻭﻓﻲ ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (7) ﻳﺒﺪﺃ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻐﻀﺮﻭﻑ ﺑﺎلتعظُّم!

6- ﻳﺒﻘﻰ ﻟﺪﻳﻨﺎ ﺍلآﻥ #ﺗﻤﺎﻳﺰ_اﻟﻌﻀﻼﺕ:

ﻳﻘﻮﻝ ﺍﻟﺪﻛﺘﻮﺭ ﺳﺎﺩﻟﺮ (Sadler)
“ﺃﻭّﻝ ﺗﺤﺮﻳﺾ (Induction) ﻟﺘﻤﺎﻳﺰ ﻟﻌﻀﻼﺕ ﺍﻷﻃﺮﺍﻑ يظهر ﻓﻲ ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (7) ﻣﻦ ﺍﻟﺘَﺨﻠّﻖ ﻋﻠﻰ ﺷﻜﻞ ﺗﻜﺪُّﺳﺎﺕ ﻣﻦ ﺍﻟﻠُّﺤْﻤَﺔ ﺍﻟﻤُﺘَﻮَﺳِّﻄَﺔ (mesenchyme) ﻗﺮﺏ ﻗﺎﻋﺪﺓ ﺍﻟﺒﺮﺍﻋﻢ ﺍﻟﻄﺮﻓﻴﺔ!”

وبهذا ﻳﻈﻬﺮ أﻥّ ﻏﻀﺎﺭﻳﻒ ﺍلأﻃﺮﺍﻑ ﺗﻜﺘﻤﻞ ﺑﻨﻬﺎﻳﺔ ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (6)، ﺑﻴﻨﻤﺎ ﺗﺒﺪﺃ ﺍﻟﻌﻀﻼﺕ ﺑﺎﻟﺘﻤﺎﻳﺰ ﻓﻲ ﺍﻷﺳﺒﻮﻉ (7)، ﻭﻫﺬﺍ يعني أنّ خلق العظام يكون أولًا ثم تكتسي باللحم أي العضلات!
T.W. Sadler , Langman’s Medical Embryology , 11th Ed , Lippincott Williams & Wilkins, New York ,2012 , P150
(https://goo.gl/BLENWZ)

استُعين بالمُعجَم الطبيّ المُوحَّد الصادر عن#منظمة_الصحة_العالمية لترجمة المُصطلَحات الطبية (https://goo.gl/cFyndp).
ـــــــــــ

#الباحثون_المسلمون
#MRA1982

xosotin chelseathông tin chuyển nhượngcâu lạc bộ bóng đá arsenalbóng đá atalantabundesligacầu thủ haalandUEFAevertonxosofutebol ao vivofutemaxmulticanaisonbethttps://bsport.fithttps://onbet88.ooohttps://i9bet.bizhttps://hi88.ooohttps://okvip.athttps://f8bet.athttps://fb88.cashhttps://vn88.cashhttps://shbet.atbóng đá world cupbóng đá inter milantin juventusbenzemala ligaclb leicester cityMUman citymessi lionelsalahnapolineymarpsgronaldoserie atottenhamvalenciaAS ROMALeverkusenac milanmbappenapolinewcastleaston villaliverpoolfa cupreal madridpremier leagueAjaxbao bong da247EPLbarcelonabournemouthaff cupasean footballbên lề sân cỏbáo bóng đá mớibóng đá cúp thế giớitin bóng đá ViệtUEFAbáo bóng đá việt namHuyền thoại bóng đágiải ngoại hạng anhSeagametap chi bong da the gioitin bong da lutrận đấu hôm nayviệt nam bóng đátin nong bong daBóng đá nữthể thao 7m24h bóng đábóng đá hôm naythe thao ngoai hang anhtin nhanh bóng đáphòng thay đồ bóng đábóng đá phủikèo nhà cái onbetbóng đá lu 2thông tin phòng thay đồthe thao vuaapp đánh lô đềdudoanxosoxổ số giải đặc biệthôm nay xổ sốkèo đẹp hôm nayketquaxosokq xskqxsmnsoi cầu ba miềnsoi cau thong kesxkt hôm naythế giới xổ sốxổ số 24hxo.soxoso3mienxo so ba mienxoso dac bietxosodientoanxổ số dự đoánvé số chiều xổxoso ket quaxosokienthietxoso kq hôm nayxoso ktxổ số megaxổ số mới nhất hôm nayxoso truc tiepxoso ViệtSX3MIENxs dự đoánxs mien bac hom nayxs miên namxsmientrungxsmn thu 7con số may mắn hôm nayKQXS 3 miền Bắc Trung Nam Nhanhdự đoán xổ số 3 miềndò vé sốdu doan xo so hom nayket qua xo xoket qua xo so.vntrúng thưởng xo sokq xoso trực tiếpket qua xskqxs 247số miền nams0x0 mienbacxosobamien hôm naysố đẹp hôm naysố đẹp trực tuyếnnuôi số đẹpxo so hom quaxoso ketquaxstruc tiep hom nayxổ số kiến thiết trực tiếpxổ số kq hôm nayso xo kq trực tuyenkết quả xổ số miền bắc trực tiếpxo so miền namxổ số miền nam trực tiếptrực tiếp xổ số hôm nayket wa xsKQ XOSOxoso onlinexo so truc tiep hom nayxsttso mien bac trong ngàyKQXS3Msố so mien bacdu doan xo so onlinedu doan cau loxổ số kenokqxs vnKQXOSOKQXS hôm naytrực tiếp kết quả xổ số ba miềncap lo dep nhat hom naysoi cầu chuẩn hôm nayso ket qua xo soXem kết quả xổ số nhanh nhấtSX3MIENXSMB chủ nhậtKQXSMNkết quả mở giải trực tuyếnGiờ vàng chốt số OnlineĐánh Đề Con Gìdò số miền namdò vé số hôm nayso mo so debach thủ lô đẹp nhất hôm naycầu đề hôm naykết quả xổ số kiến thiết toàn quốccau dep 88xsmb rong bach kimket qua xs 2023dự đoán xổ số hàng ngàyBạch thủ đề miền BắcSoi Cầu MB thần tàisoi cau vip 247soi cầu tốtsoi cầu miễn phísoi cau mb vipxsmb hom nayxs vietlottxsmn hôm naycầu lô đẹpthống kê lô kép xổ số miền Bắcquay thử xsmnxổ số thần tàiQuay thử XSMTxổ số chiều nayxo so mien nam hom nayweb đánh lô đề trực tuyến uy tínKQXS hôm nayxsmb ngày hôm nayXSMT chủ nhậtxổ số Power 6/55KQXS A trúng roycao thủ chốt sốbảng xổ số đặc biệtsoi cầu 247 vipsoi cầu wap 666Soi cầu miễn phí 888 VIPSoi Cau Chuan MBđộc thủ desố miền bắcthần tài cho sốKết quả xổ số thần tàiXem trực tiếp xổ sốXIN SỐ THẦN TÀI THỔ ĐỊACầu lô số đẹplô đẹp vip 24hsoi cầu miễn phí 888xổ số kiến thiết chiều nayXSMN thứ 7 hàng tuầnKết quả Xổ số Hồ Chí Minhnhà cái xổ số Việt NamXổ Số Đại PhátXổ số mới nhất Hôm Nayso xo mb hom nayxxmb88quay thu mbXo so Minh ChinhXS Minh Ngọc trực tiếp hôm nayXSMN 88XSTDxs than taixổ số UY TIN NHẤTxs vietlott 88SOI CẦU SIÊU CHUẨNSoiCauVietlô đẹp hôm nay vipket qua so xo hom naykqxsmb 30 ngàydự đoán xổ số 3 miềnSoi cầu 3 càng chuẩn xácbạch thủ lônuoi lo chuanbắt lô chuẩn theo ngàykq xo-solô 3 càngnuôi lô đề siêu vipcầu Lô Xiên XSMBđề về bao nhiêuSoi cầu x3xổ số kiến thiết ngày hôm nayquay thử xsmttruc tiep kết quả sxmntrực tiếp miền bắckết quả xổ số chấm vnbảng xs đặc biệt năm 2023soi cau xsmbxổ số hà nội hôm naysxmtxsmt hôm nayxs truc tiep mbketqua xo so onlinekqxs onlinexo số hôm nayXS3MTin xs hôm nayxsmn thu2XSMN hom nayxổ số miền bắc trực tiếp hôm naySO XOxsmbsxmn hôm nay188betlink188 xo sosoi cầu vip 88lô tô việtsoi lô việtXS247xs ba miềnchốt lô đẹp nhất hôm naychốt số xsmbCHƠI LÔ TÔsoi cau mn hom naychốt lô chuẩndu doan sxmtdự đoán xổ số onlinerồng bạch kim chốt 3 càng miễn phí hôm naythống kê lô gan miền bắcdàn đề lôCầu Kèo Đặc Biệtchốt cầu may mắnkết quả xổ số miền bắc hômSoi cầu vàng 777thẻ bài onlinedu doan mn 888soi cầu miền nam vipsoi cầu mt vipdàn de hôm nay7 cao thủ chốt sốsoi cau mien phi 7777 cao thủ chốt số nức tiếng3 càng miền bắcrồng bạch kim 777dàn de bất bạion newsddxsmn188betw88w88789bettf88sin88suvipsunwintf88five8812betsv88vn88Top 10 nhà cái uy tínsky88iwinlucky88nhacaisin88oxbetm88vn88w88789betiwinf8betrio66rio66lucky88oxbetvn88188bet789betMay-88five88one88sin88bk88xbetoxbetMU88188BETSV88RIO66ONBET88188betM88M88SV88Jun-68Jun-88one88iwinv9betw388OXBETw388w388onbetonbetonbetonbet88onbet88onbet88onbet88onbetonbetonbetonbetqh88mu88Nhà cái uy tínpog79vp777vp777vipbetvipbetuk88uk88typhu88typhu88tk88tk88sm66sm66me88me888live8live8livesm66me88win798livesm66me88win79pog79pog79vp777vp777uk88uk88tk88tk88luck8luck8kingbet86kingbet86k188k188hr99hr99123b8xbetvnvipbetsv66zbettaisunwin-vntyphu88vn138vwinvwinvi68ee881xbetrio66zbetvn138i9betvipfi88clubcf68onbet88ee88typhu88onbetonbetkhuyenmai12bet-moblie12betmoblietaimienphi247vi68clupcf68clupvipbeti9betqh88onb123onbefsoi cầunổ hũbắn cáđá gàđá gàgame bàicasinosoi cầuxóc đĩagame bàigiải mã giấc mơbầu cuaslot gamecasinonổ hủdàn đềBắn cácasinodàn đềnổ hũtài xỉuslot gamecasinobắn cáđá gàgame bàithể thaogame bàisoi cầukqsssoi cầucờ tướngbắn cágame bàixóc đĩaAG百家乐AG百家乐AG真人AG真人爱游戏华体会华体会im体育kok体育开云体育开云体育开云体育乐鱼体育乐鱼体育欧宝体育ob体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育开云体育开云体育棋牌棋牌沙巴体育买球平台新葡京娱乐开云体育mu88qh88
3.9 8 votes
Article Rating


تحميل المقال كـ PDF عبر باتريون

التعليقات
Subscribe
Notify of
guest
4 Comments
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments




المساهمون في الإعداد






4
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x